Ustawa,[1]wprowadzająca w życie konkubinat ustawowy,[2]zapoczątkowała serię regulacji prawnych mających na celu uregulowanie oraz ujednolicenie sytuacji prawnej konkubentów z prawnymi regulacjami w prawie małżeńskim. Aktualnie duża część pracy ustawodawczej została już zakończona, przez co większość praw i obowiązków małżeńskich zrównanych zostało z uprawnieniami i zobowiązaniami konkubentów.
Podstawowe różnice pomiędzy związkiem małżeńskim oraz konkubinatem polegają w dużej mierze na formie ich zawarcia, sposobie ich rozwiązywania oraz związanych z nimi prawami majątkowymi.
Z formalnego punktu widzenia zawarcie lub rozwiązanie związku partnerskiego jest “prostszą” forma „legalizacji” związku. Konkubinat powstaje bowiem w wyniku złożenia przez konkubentów, przed właściwym urzędnikiem stanu cywilnego, oświadczenia woli tzw. oświadczenia o wspólnym zamieszkaniu.
Dla ważności oświadczenia woli nie jest wymagana obecność świadków, również urzędnik odbierający oświadczenie woli nie musi posiadać specyficznych uprawnień, wymaganych dla udzielenia związku małżeńskiego.
Rozwiązanie związku konkubenckiego również następuje z pominięciem szczególnych form, wymaganych dla małżeństwa (pomijając fakt, iż uzyskanie rozwodu na ternie Belgii w ostatnich latach uległo znacznemu uproszczeniu).
W celu zawarcia związku konkubenckiego partnerzy nie mogą w chwili składania oświadczenia (oraz w trakcie trwania związku partnerskiego) pozostawać w związku małżeńskim lub partnerskim, muszą posiadać zdolność do czynności prawnych oraz być pełnoletni.
Konkubinat przestaje pomiędzy partnerami obowiązywać na wypadek śmierci jednego z partnerów, związku małżeńskiego jednego z nich oraz zakończenia związku partnerskiego.
Związek partnerski ulega rozwiązaniu na wspólny wniosek partnerów lub na wniosek jednego z nich. Jedyną, nakładaną przez ustawodawcę formą dla ważności zakończenia związku partnerskiego są obowiązkowe dane, które muszą znajdować się w oświadczeniu o zakończeniu związku partnerskiego (składane analogicznie do oświadczenia początkowego przed urzędnikiem stanu cywilnego) oraz sposób doręczenia oświadczenia o zakończeniu związku partnerowi (doręczenie komornicze).
W odniesieniu do konkubinatu istnieje podobnie jak w przypadku związku małżeńskiego możliwość notarialnego uregulowania kwestii majątkowych pomiędzy partnerami (istotne głównie ze względów majątkowych) w postaci tzw. umowy partnerskiej (swoistej formy intercyzy partnerskiej). W braku umowy zastosowanie maja przepisy kodeksu cywilnego.
W 2006r. zmianie uległa również sytuacja fiskalna konkubentów.
Poczynając od roku podatkowego 2006 osoby, które złożyły przed urzędnikiem stanu cywilnego stosowne oświadczenie o wspólnym zamieszkaniu podlegają temu samemu systemowi opodatkowania co małżonkowie. Oznacza to, iż konkubenci tak jak małżonkowie, poczynając od roku następującego po roku, w którym złożyli oświadczenie o wspólnym zamieszkaniu podlegają wspólnemu opodatkowaniu.
W praktyce zarówno małżonkowie jak i konkubenci uprawnieni są do złożenia wspólnego zeznania podatkowego, a ich dochody (oraz potrącenia, zwolnienia podatkowe itp.) podlegają kumulacji, co w większości wypadków wiąże się z korzystniejszym systemem opodatkowania.
Np.
Osoby, które w roku 2013 zawarły związek małżeński lub złożyły oświadczenie o wspólnym zamieszkaniu w roku podatkowym 2013 podlegają oddzielnemu opodatkowaniu, tzn. ich dochody za rok 2013 podlegają rozliczeniu indywidualnemu (oddzielne zeznania i rozliczenia podatkowe). Ich dochody podlegają kumulacji dopiero w roku 2014 (wspólne zeznanie, wspólne rozliczenie).
Sytuacja partnerów i/lub małżonków wygląda analogicznie na wypadek rozwodu lub rozwiązania związku partnerskiego.
W odniesieniu do konkubentów obowiązują również na wzór obowiązków małżeńskich prawo oraz obowiązek wspólnego zamieszkania, wzajemnej pomocy w utrzymaniu rodziny, praw alimentacyjnych (w ramach ustawowych), itp.
W sierpniu 2007r. ustawodawca poszerzył również krąg praw i zobowiązań konkubentów o prawa spadkowe. Nowością było ustanowienie praw spadkowych pomiędzy partnerami. Na wypadek śmierci jednego z konkubentów, pozostający przy życiu partner, uzyskuje, na wzór systemu spadkowego pomiędzy małżonkami prawo do spadku (własność w odniesieniu do ½ majątku zmarłego konkubenta oraz prawo użytkowania w odniesieniu do pozostałej części majątku spadkowego).
Prawa spadkowe konkubentów nie zawierają jednak ochrony prawnej w odniesieniu do domostwa, w którym partnerzy wspólnie zamieszkiwali (w przeciwieństwie do praw spadkowych małżonków), co w praktyce oznacza iż konkubent nadal może zostać wydziedziczony w drodze testamentu.
Konkubinat ustawowy rożni się również od małżeństwa w odniesieniu do praw majątkowych partnerów. Konkubinat przewiduje bowiem co do zasady rozdzielność majątkową (w przeciwieństwie do małżeństwa, gdzie podstawowym systemem ustawowym jest wspólnota majątkowa). Majątek, w odniesieniu do którego partnerzy są wstanie wykazać prawo własności jest majątkiem rozdzielnym. Jedynie w sytuacji, gdy żaden z partnerów nie jest w stanie wykazać prawa własności do określonej części majątku, obowiązuje domniemanie wspólnoty majątkowej.
[1] Konkubinat ustawowy na terenie Belgii wprowadzony został do kodeksu cywilnego ustawą z dnia 28 listopada 1998r. Ustawa weszła w życie z dniem 1 stycznia 2000r.
[2] Ustawowe pojęcie konkubinatu oznacza sytuacje wspólnego zamieszkania dwóch osób, które złożyły określone w ustawie oświadczenie o konkubinacie.
